
Mustafa Kemal Atatürk’ün dilimize kazandırdığı geometri terimlerinin eski Türkçe karşılıklarının yer aldığı sözlükçede, bugün kullanılan terimlerden tespit edebildiklerimiz parantez içinde verilmiştir.
açı: zâviye.
açıortay: hatt-ı munassıf.
aksiyom: mütearife.
alan: mesâha-i sathiyye.
altıgen: müseddes.
ayrıt: dıl’-ı mücessem.
beşgen: muhammes.
beşgen pürüzma (beşgen prizma): menşûr-i muhammesi.
bitişik açılar (komşu açı): zâviye-i mücâvire.
boyut: buud.
bütey (bütünler): mütemmim.
bütey açılar (bütünler açılar): zâviyetân-ı mütemmim.
Terimlerin eski Türkçe karşılıkları için Ferit Devellioğlu’nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat’ından faydalanılmıştır.
çap: kutr.
çarparık (çarpım): hâsıl-ı zarb.
çekül: şåkul.
çeşitkenar üçgen: müselles-i muhtelifül-adla.
çevre: muhît.
çıkarma: tarh.
çizgi: hatt.
dar açı: zâviye-i hadde.
dar üçgen: müselles-i hadd-üz-zâviye.
değme: temas.
değme noktası: nokta-i temas.
dış tersaçı: zâviyetân-ı mütekabiletân-ı hâricetân.
dış yarıçap: hâricen nıfs-ı kutr.
dışpoligon: hâricen mersum mudalla.
dikey: amudî.
dikey açı (dik açı): zâviye-i kaime.
dikey dörtgen (dikdörtgen): mustatîl.
dikey kesik koni: mahrût-ı nâkıs-ı kaim.
dikey koni (dik koni): mahrût-ı kaim.
dikey pürüzma (dik prizma): menşûr-i kaim.
dikey silindir (dik silindir): kaim üstüvâne.
dikey üçgen (dik üçgen): müselles-i kaim-üz-zâviye.
dikey yamuk (dik yamuk): kaim şibih-münharif.
dikeyin çap kar…
düzgün beşgen: muhammes-i muntazam.
düzgün poligon (düzgün çokgen): mudallâ-i muntazam.
eğik: mail.
eğik çizgi: hatt-ı mâil.
eğik pürüzma (eğik prizma): menşûr-i mâil.
eğik silindir: mail üstüvâne.
eğri: münhanî.
eğri çizgi: hatt-ı münhanî.
eğri yüzey: sath-ı münhanî.
eşit: müsavi.
eşkenar dörtgen: maîn.
eşkenar üçgen: müselles-i mütesâvi’l-adlá.
geometri: hendese.
hacım (hacim): cirm, hacm.
homolog: müteşâbihen mevzû’.
iç tersaçı: zâviyetân-ı mütekabiletân-ı dâhiletân, dâhilen mütebâdil.
içpoligon: dâhilen mersûm mudalla.
iki açı: zâviyetân.
ikizkenar üçgen: müselles-i mütesâvi-s-sâkayn.
ikizkenar yamuk: sâkayn-i şibh-i münharif.
imsel şekiller (benzer şekiller): eşkâl-i müteşâbihe.
imsiy (benzerlik): mümaselet.
kare: murabba.
kareküp…
kesek (kesen): katı’.
kesik koni: mahrût-ı nâkıs.
kırık çizgi: hatt-ı münkesir.
kiriş: veter, hatt-ı veter.
komşu kenar: dıl’-ı mücavir.
koni: mahrut.
köşegen: kutr-i zû kesîr-il-adlá.
küp: mikâb.
metre kare: metre murabbai.
ok: sehm.
oput açı (geniş açı): zâviye-i münferice.
oput üçgen (geniş açılı üçgen): müselles-i münferic-üz-zâviye.
oran: nisbet.
orantı: tenasüb.
ortakoran: vasat-ı mütenasip.
ökül (toplam): mecmû.
ökül alan: mecmû mesâha-i sathiyye
paralel: muvâzî, mütevazî.
paralelkenar: mütevazi-l-adla.
piramit: ehram.
piramidin iç yarıçapı: nısf-ı kutr-ı kaim-i ehrâm.
poligon (çokgen): mudalla.
prensip: umde.
pürüzma (prizma): menşûr.
sekizgen: müsemmen.
silindir: üstüvâne.
taban: kaide.
teğet: hatt-ı mümâss.
teori: nazariye.
tersaçı: re’sen mukabil zâviye.
toplam: mecmu, yekûn.
tümey açılar (tümler açılar): tamamlayan zâviye.
uzam: vüs’at.
uzay: feza.
üçgen: müselles.
üçgen pürüzma (üçgen prizma): menşûr-i müsellesî.
varsayı (varsayım): faraziye.
yamuk: şibh-i münharif.
yarıçap: nısf-ı kutr.
yatay çizgi: hatt-ı ufkî.
yay: kavs.
yedigen: müsseba.
yöndeş açılar: zâviyetân-ı mütevâfikatan.
yüre: küre.
yüzey: satıh.
Son Yorumlar